2025-02

Koya University Journal of Humanities and Social Sciences (Issue : 8) (Volume : 2)

ئەڤ ڤەكۆلینە هەولدانەكە بۆ شۆڤەكرنا هەڤالناڤێن لێكدایی ل دویڤ تیۆرا تێكەلكرنا چەمكان و زانینا چەوانییا دروستبونا واتایا هەڤالناڤێن لێكدایی. تیۆرا تێكەلكرنا چەمكان ئێك ژ تیۆرێن گرنگ یێن زانست زمانڤانییا مەعرفییە و بەحس ل چەوانییا دروستبونا واتایێ دكەت، كو چار ڕوبەر پشكداریێ د دروستكرنا واتایەکا نوی یا بەرهەمهاتیدا دكەن، ئەوژی ژ دو ڕوبەرێن تێكەتن و ڕوبەرەكێ گشت و ڕوبەرەكێ تێكەل پێكدهێن. ڤەكۆلی ل دویڤ مودێلا تێكەلكرنا واتایێ یا(گیلز فوكونیەر و مارك تورنەر)ی هاتییە ئەنجامدان. گریانەیێن ڤەكۆلین بریتینە ژ: ئەرێ شۆڤەكرنا هەڤالناڤێن لێكدایی ل دویڤ تیورا تێكەلكرنا چەمكان یا گونجایە؟ ئەرێ دشێی بۆ زانینا واتایا ئەوان مفای ژ ئەڤێ تیۆرێ وەربگرین؟ ژ ئەنجامێن ڤەكۆلین خۆیادبیت، كو چەمكێ هەڤالناڤێن لێكدایی دشێت ل دویڤ تیۆرا تێكەلكرنا واتایێ بێتە شۆڤەكرن و واتایا ئەوان بێتە دیاركرنێ، هەروەسا ڕێژەیا ئەوان هەڤالناڤێن لێكدایێن، كو ژ چەمكەكێ بەرهەست و چەمكەكێ ئەبستراكت پێكهاتی ڕێژەیا %62پێكدهینن و ڕێژەیا هەڤالناڤێن، كو ژ دو چەمكێن بەرهەست پێكهاتی %6یە و ڕێژەیا هەڤالناڤێن كو ژ دو چەمكێن ئەبستراكت پێكهاتی بریتیبو ژ .%32ڤەكۆلی ل سەر دو تەوەران هاتییە دابەشكرن، تەوەرێ ئێكێ لایەنێ تیۆرییە و ین بەحس ل زمانڤا یا مەعریفی و بوارێن زمانڤانییا مەعریفی، تیۆرێن واتاسازییا مەعریفی و ب تایبەتی تیۆرا تێكەلكرنا چەمكان دكەت، تەوەرێ دویێ بەحس ل هەڤالناڤێن لێكدایی و پراكتیككرنا ئەوان ل دویڤ تیۆرا تێكەلكرنا چەمكان دكەت

2023-09

Journal of Kurdish Literature (Issue : 2) (Volume : 8)

چاوگ(ناڤێ‌ كاری)ب ژێدەرێ‌ دروستبوونا كاری دهێتە نیاسین.كار وەكو پێكهێنەكێ‌ سەرەكی و دەستهەلاتدار د ڕستەيا زمانێ‌ كوردیدا، دشێت گەلەك نیشانەيێن جوداجودا وەربگریت، وەكی:ڕێژە، نەرێكرن و تاف هتد.دەربارەی ڕێژەیێن كاری، د زمانێ‌ كوردیدا سێ ڕێژەیێن كاری هەنە، ئەوژی:ڕێژەیا ڕاگەهاندنێ‌، كو پرانیا ڕستەیێن زمانێ‌ كوردی د ئەڤێ‌ ڕێژەیێدانە.‌ڕێژەیا دانانی ئەو ڕێژەیە، كو ئەنجامدانا كاری یان ئەنجامنەدانا كاری ب دروستی دیارناكەت، بەلكو كارى ب شێوەیێ خۆزی و هيڤى و گومانێ‌ ددەتە دیاركرنێ‌.ڕێژەیا فەرمانێژی ئەو ڕێژەیە، كو ئاخڤتنكەر تێدا فەرمانەكێ‌ ل گوهداری دكەت بۆ جێبەجێكرن یان جێبەجێنەكرنا كارەكی.نیشانێن نەرێكرنێ‌ د زمانێ‌ كوردی-گۆڤەرا بەهدینیدا ل دویڤ تاف و ڕێژەیا كاری دهێتە گوهۆڕین، د گۆڤەرا بەهدینیدا دوو نیشانەیێن نەرێكرنێ‌ هەنە، ئەوژی:نیشانەیا نەرێکرنێ(نە)و(نا)يە، ئەو نیشانێن ڕێزمانینە، كو كاری د دوخێ نەرێدا دیاردكەن.نیشانا(نە)لگەل کارێن بوریێن ڕێژەیا ڕاگەهاندنێ و ڕێژەیا دانانی دهێت و لگەل کارێ نەبوریێ ڕێژەیا دانانی و ڕێژەیا فەرمانێژی دهێت.نیشانا(نا)لگەل کارێ نەبوریێ ڕێژەیا ڕاگەهاندنێ بکاردهێت.ئەگەر کار سادە بت نیشانەیا نەرێكرنێ‌ ل دەستپێکا كاری دهێت و ئەگەر كار دارژتی یان لێكدای بت دکەڤیتە پشتی پارچا ئێکێیا کاری.ب تنێ‌ د تافێ‌ دهێتدا نیشانەیا نەرێكرنێ‌(نا)جهێ‌(دێ‌)دگریت و هەردەم ل دەستپێكا كاری دهێت.

2023-08

Journal of Kurdish Literature (Issue : 1) (Volume : 9)

چاوگ )ناڤێ كاری( ب ژێدەرێ دروستبوونا كاری دهێتە نیاسین. كار وەكو پێكهێنەكێ سەرەكی و دەستهەالتدار د ڕستەيا زمانێ كوردیدا، دشێت گەلەك نیشانەيێن جوداجودا وەربگریت، وەكی: ڕێژە، نەرێكرن و تاف هتد. دەربارەی ڕێژەیێن كاری، د زمانێ كوردیدا سێ ڕێژەیێن كاری هەنە، ئەوژی: ڕێژەیا ڕاگەهاندنێ، كو پرانیا ڕستەیێن زمانێ كوردی د ئەڤێ ڕێژەیێدانە. ڕێژەیا دانانی ئەو ڕێژەیە، كو ئەنجامدانا كاری یان ئەنجامنەدانا كاری ب دروستی دیار ناكەت، بەلكو كارى ب شێوەیێ خۆزی و هيڤى و گومانێ ددەتە دیاركرنێ. ڕێژەیا فەرمانێژی ئەو ڕێژەیە، كو ئاخڤتنكەر تێدا فەرمانەكێ ل گوهداری دكەت بۆ جێبەجێكرن یان جێبەجێنەكرنا كارەكی. نیشانێن نەرێكرنێ د زمانێ كوردی- گۆڤەرا بەهدینیدا ل دویڤ تاف و ڕێژەیا كاری دهێتە گوهۆڕین، د گۆڤەرا بەهدینیدا دوو نیشانەیێن نەرێكرنێ هەنە، ئەوژی: نیشانەیا نەرێکرنێ )نە( و )نا(يە، ئەو نیشانێن ڕێزمانینە، كو كاری د دوخێ نەرێدا دیار دكەن. نیشانا )نە( لگەل کارێن بوریێن ڕێژەیا ڕاگەهاندنێ و ڕێژەیا دانانی دهێت و لگەل کارێ نەبوریێ ڕێژەیا دانانی و ڕێژەیا فەرمانێژی دهێت. نیشانا )نا( لگەل کارێ نەبوریێ ڕێژەیا ڕاگەهاندنێ بکاردهێت. ئەگەر کار سادە بت نیشانەیا نەرێكرنێ ل دەستپێکا كاری دهێت و ئەگەر كار دارژتی یان لێكدای بت دکەڤیتە پشتی پارچا ئێکێیا کاری. ب تنێ د تافێ دهێتدا نیشانەیا نەرێكرنێ )نا( جهێ )دێ( دگریت و هەردەم ل دەستپێكا كاری دهێت

2023-06

Nubihar Akademi (Issue : 5) (Volume : 19)

ڕێنڤیسا ئێكگرتی ب فاكتەرەكێ گرنگێ ستانداربونا زمانی دهێتە هەژمارتن. د ئەڤێ ڤەكۆلینێدا چەند پیتەكێن، كو كێشە و بۆچونێن جیاواز ل سەر هەین هاتینە دەستنیشانكرن، ژ ئەوان پیتێن، كو وەك داتا بۆ ڤەكۆلینێ هاتینە هەلبژارتن، ئەوژى: > ح ،ڕ، ع، غ، ڵ، ¡، وو< د ئەنجاماندا خۆیا دبیت، كو>ح< د ڕێنڤیسا زمانێ كوردیدا هەبونا خۆ هەیه و ئاخڤتنكەرێن كورد هەست ب هەبونا ئەوێ دكەن و د گەلەك پەیڤاندا دوبارە دبیتەڤە، هەروەسا>ڕ< ب پيتەكا زمانێ كوردی هاتیە دانان، چونكی د گەلەك پەیڤاندا ب گوهۆڕینا ئەوێ ل گەل پیتا>ر< دبیتە ئەگەرێ گوهۆڕینا واتایێ. پیتێن >ع،غ< دو پیتێن ڕەسەنێن زمانێ كوردی نینن، چونكی پیتا>غ< شیانێن گوهۆرینێ بۆ پیتا>خ<هەیە و ئەم دشێین بێ ئاریشە پیتا>خ< ل جهێ پیتا >غ< بكاربهینین، هەروەسا پیتا>ع< شیانێن گوهۆرینێ بۆ پیتێن> هـ <،>ح<،> ئـ < هەیە و >ڵ،ل< ب ئەلۆفۆنێن هەڤ دهێنە دانان. >¡< بزروكێ پێدڤی ب هێمایەكێ هەیە، كو د نڤیسینا زمانێ كوردیدا نواندنا ئەوێ بكەت، ژبەركو بڕگەیا زمانێ كوردی بێ بزوێن پێكناهێت، هەروەسا دشێین هەر پەیڤەكا >وو< تێدا بێ ئاریشە ب ئێك >و<یێ بنڤیسین.

2022-01

طوظارا زانكويا دهوك )زانستيَن مروظايةتى وكومةلناسى( (Issue : 1) (Volume : 25)

ئةظ ظةكوَلينة رِوَنانا طريَييَن ليَكسيكييَن زمانىَ كوردي لطورةيى تيوَرا) x-bar (ىَ خوَيادكةت و ذهةظجودادكةت. جوَريَن طريَييَن ليَكسيكى و تةكنيكا رِوَنانا ثيَكهيَنيَن هةر جوَرةكىَ ذ طريَييَن )ناظ، ثيَشناظ، هةظالناظ و كار(ىهاتينة دياركرنىَ. ئةظ ظةكوَلينة لطوَر تيوَرا) x-bar ( يا ضوَمسكى، كو لقةكة ذ تيوَرا ) GB (هاتيية ئةنجامدانىَ. ل طورةى ئةظىَ تيوَرىَ ثرِوَسا رِوَنانا طريَيان ب شيَوةيةكىَ هةرةمةكى نينة، بةلكو ل دويظ ثيَكهيَنيَن ئاظاكةريَن رِوَنانا طريَيانة و ضةوانييا هاتنا وانةدطريَدا، ذبةركو ئةظ ثيَكهيَنة ب رِيَكا دةستهةلاتداريىَ و زالبوونىَ، كو ب شيَوةيىَ هةرةمى ذ هةظ دهيَنة جوداكرن، ذبةركو هةمى ثيَكهيَنان هةمان بةهايىَ رِيَزمانى نينة، ثيَكهيَنيَن سةرةكى و لاوةكى طريَيان ئاظادكةن، طرنطترين ئةنجاميَن كو، د ئةظىَ ظةكوَلينيَدا بةرضاظدكةظن ئةون، كو سةرة)حوكمكةر( طرنطترين ثيَكهيَنا طريَية، جوَريَن طريَييَن ليكسيكى خويادكةتن،ئةو لطوَرةى ثيَدظيياتيا خوَ سثيَسيفايةر و تةواوكةران وةردطريت، ئةظ ثيَكهيَنة جوَريَن طريَييَن)ناظ، هةظالناظ، ثيَشناظ،،كار(ى ئاظادكةن، ئةظجا ض طريَيا )سادة، ليَكدايى، ئالوَز(بيت. جهىَ سةرةى دطريَييَن ليَكسيكييَن زمانىَ كورديداذهةظجوداية. سةرة بشيَوىَ)سةرةتا و ناظةند و كوَتا(خويادبيت.