03008030
College of Humanities
Department of History
Iraqi
هەموو بەستەرەکانی سۆشیاڵ و لێكۆڵینەوە
Rojin muneer
بهرنامێ پهرتووك نامه
2024-07-17
پوخته ڕۆژنامهگهری ل مێژوویا نوی و ههڤچهرخ ئێك ژ بابهتێن گرنگه و دكهڤیته دچوارچووڤهیی خزمهتا ڤهكۆلینێن مێژوویدا، ژبهركو ڕۆژنامهگهری ل سهردهمێ نویدا ب ژێدهرێن سهرهكی دهێته هژماردن بۆ ههر ڤهكۆلینهكا ئهكادیمی، ڤهكۆلینا بابهتهكێ گرێدای مێژوویا نوی و ههڤچهرخ بكهت، نابیت مێژوویا نوی و ههڤچهرخ بێهته نڤیسین بیێ پشتبهستن ل سهر دیارترین سهرچاوهیێن ئهوێ یێن زانستی دنۆكهدا، ئهو ژی ڕۆژنامهگهری و ڕاگههاندنه ب ههمی تایێن ئهوێڤه، ژ جوداهیێن ڕۆژنامهگهریێ بۆ ڤهكۆلینێن مێژوویی ئهوه گهلهك زانیاریین گرنگ بخوهڤهدگریت دبیت د بهلگهیێن مێژوویدا یێن گرێدای ب ئهوێ ڕوودانێڤه ئهو زانیاری دهستنهكهڤیت، ههروهسا ئێك ژ تایبهتمهندیێن ڕۆژنامهگهریێ ئهوه ڕۆژانه ڕوودانا میژوویی تۆمار دكهت و ههر ژ دهستپێكی ههتا دووماهیێ چاڤدێریێ دكهت، ئهو چهنده د ژێدهرێن دی یێن مێژوویا نوی و ههڤچهرخدا دهست ناكهڤیت، لهوڕا ئهو ڤهكۆلینێن ل سهر ئهڤی بیاڤی دهێنه ئهنجامدان گهلهك گرنگن، ب پركرنا ئهوێ ڤالاتییا زانیارییان یا ڕوودانا مێژوویێ ڕادبیت، ل دووماهیێ بازنهیێ ڕاستهقینهیێ زانیاری یان ڕوودانا مێژوویێ تهمام دبیت. بهلێ ل ئهڤێرێ جهێ پرسیارێیه ئهو ژی ههتا چ ڕاده ڕۆژنامهگهریێ گرنگی ب دهزگههێن ڕهوشهنبیریێن كوردی و ئالیێ ڕهوشهنبیرییێ كوردان دابوو؟ ئهرێ ئهو بڕیارێن ڕهوشهنبیری یێن گریدایی ب كوردان ئهوێن ژ ئالیێ حكوومهتا عیراقی دهاتنه دهركرن هاتبوونه بجهێنان؟ پهیڤێن سهرهكی: ڕهوشهنبیری، خواندنا كوردی، زمانێ كوردی، حكوومهتا عیراقی، دهڤهرێن كوردستانێ.
پۆخته ئێك ژ گرنگترین ئارمانجێن شۆڕهش و شهڕان د دهولهتێدا ب دهستڤههینانا ئاشتیێ و مافێن ڕهوا یێن گهلێن بن دهسته د كومهلگههێدا، لهوڕا ئهو ئاشتییا د ئهڤێ ڤهكۆلینێدا باس ژێ دهێتهكرن ئهوژی پشتی چهندێن شهڕێن دناڤبهرا حكوومهتا عیراقی و بزاڤا ڕزگریخوازا كوردیدا لێژنهیهك ب ناڤێ لێژنهیا ئاشتیێ ژبۆ جێبهجێكرنا ڕێككهڤتننامهیا 11ی ئادارێ دهێته پێكهینان، دگهل دیاركرنا ئهركێن ئهوێ و چهوانییا ههوڵدانێن سهرۆك و ئهندامێن ئهوێ د جێبهجێكرنا ڕێككهڤتننامهیا 11ی ئادارا 1970 و چارهسهركرنا ئاستهنگ و كێشهیێن ل دهڤهرێن كوردستانێ پهیدا دبوون و ئهو ڕێگریێن كهڤتنه ل ههمبهر بحههینانا بهندێن ڕێككهڤتنامهیا 11 ی ئادارا 1970. دئهڤێ ڤهكۆلینێدا بهرسڤ ل سهر هندهك پرسیاران هاتییهدان ئهوژی: ئهرێ ئهڤێ لێژنێ ب شێوهیهكێ كارا شیابوو كارێ خوه بجھ بێهینت؟ ئهرێ ههتا چ ڕاده شیابوو بهندێن ڕێككهڤتننامهیا 11 ی ئادارا 1970 بجھ بێهینت؟ شیابوو هندهك كێشه و ئاستهنگان چارهسهر بكهت؟ ئهرێ ئهڤێ لێژنێ پهیوهندی ب سهرۆكێ پارتی دیموكراتی كوردستان مهلا مستهفا بارزانی دكر؟ و ڕایا ئهوی د چارهسهركرنا كێشهیاندا وهرگرتبوون یان نه؟ بهرسڤا ئهڤان پرسیاران و چهندین پرسیارێن دیتر دێ د ئهڤێ ڤهكۆلینیدا هێته دان.
پۆخته ماوهیێ ڤهكۆلینێ ژماوهیێن گرنگ دمێژوویا شۆڕهشا ئهیلوولێدا دهێته هژمارتن؛ چونكه دڤی ماوهییدا حكوومهتا عێراقی هێرشهكا مهزن ب ههڤكارییا هندهك دهولهتێن عهرهبی و ههرێمی ودگهل دانا چهكی ژ ئالیێ بریتانیا ب دژی دهڤهرێن كوردستانێ ژ ههمی ئالییان بكارئینات لێ دههمان دهمدا بهرهنگارییهكا دژوار ژ ئالیێ سهركردایهتیا شۆڕهشا كوردی و كوردانڤه بدژی ڤان هێرشا هاتبووكرن. ڕۆژنامهیا عێراقی پشتی كودهتاییا 8 شوباتا 1963رولهكێ مهزن د نڤێسین و بهلاڤكرنا بابهتێن لدۆر كێشهیا كوردی و دیدوبۆچوونێن حكوومهتا عێراقی و كوردان ل سهر دانا مافێن نهتهوهیی یێن كوردان و ههوڵا كوردان ژبۆ بدهستڤهئینانا مافێن ڕهوا یێن گهلێ كورد دئێكهتیا نێشتیمان یا عێراقیدا و دگهل دیتنا چارهسهرییهكێ بۆ دۆزا كوردی ههبوو، ڕۆژنامهیێ شیابوو رویدانێن دوی ماوهییدا هاتینه ئهنجامدان ب تایبهتی شهرێن دژوار یێن دناڤبهرا حكوومهتا عێراقی و بزاڤا رزگاریخوازا كوردیدا ب روونی بۆ كومهلگههێ دیاربكهت . كلیلا ڤهكۆلینێ: كورد، مهلا مستهفا بارزانی، حكوومهتا عێراقی، سهركردایهتیا شۆڕهشا كوردی
پۆخته شۆڕهشا ئهیلوولێ ئهوا ل 11 ئهیلوولا 1961 ب سهركردایهتییا مهلا مستهفا بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا كوردی ل دیروكا ههڤچهرخ هاتی ئهنجامدان ب گرنگترین شۆڕهش د مێژوویا كوردان ئهوا ههتا ئهڤی سهردهمی كارتیكرنا ئهوێ دیار دهێته هژمارتن؛ چونكه ئهڤێ شۆڕهشێ ئارمانجا سیاسی و نهتهوهیی و دگهل داخوازكرنا مافێ ئۆتۆنۆمی د وێنهكرنا سنورێن دهڤهرا كوردیدا ل عێڕاقێ ههبوو، لهوڕا ئهڤ شۆڕهشه بوویه ئێك ژ بابهتێن گرنگ یێن ڕۆژنامهیێن عێڕاقێ. سهبارهت ڕۆژنامهگهریی و حكوومهتا عێڕاقێ د بهلاڤهكرنا چهوانیی و ئهگهرێن بهرپابوونا ئهڤێ شۆڕهشێ ڕۆڵهكی باڵكێش گێرابوو، لهوڕا ب ژێدهرهكێ گرنگ دهێته هژمارتن، لێ دههمان دهمدا ئهڤ ڕۆله یێ نهرینی بوو تێدا ههوڵا كێمكرنا شۆڕهشا كوردی كربوو و ئهگهرێن ئهڤێ شۆڕهشێ بۆ دهولهتێن داگیركهر زڤڕاند بوو و دهنگۆیهكێ خراپ دابوو شۆڕهشێ و سهركردایهتییا ئهوێ و دبهرامبهردا ڕۆڵهكێ ئهرینی دابوو حكوومهتا عێڕاقێ. كلیلا ڤهكۆلینێ: مهلا مستهفا، حكوومهتا عێراقێ، شۆڕهشا ئهیلوولێ، ڕۆژنامه.
د ئهڤێ ڤهكولینێدا باسێئهگهرێ كوشتارا گوندێ صوریا ئهوا ل 16 ی ئهیلوولا 1969 ژ لایێ حكوومهتا عیراقی ب دژی خهلكێ ئهڤی گوندی هاتییهكرن و ههروهسا باسێ ئهڤێ ڕوودانێ د بیرئانینا خهلكة ئهوێدا هاتییهكرن
دكتوراه
ماجستير
د ئهڤێ ڤهكۆلینێدا باسێ گرنگترپێشهاتێن سیاسی ل زاخۆ 8 شوباتا 1963 ێ – 18 چریا دوویێ 1963 هاتییهكرن
جينوسايد
تاريخ
باس ژ ههلویستێ خهلكێ زاخۆ ژ ئهوان پێشهات و ڕوودانێن دماوهیێ 11ی ئادارا 1970 - 6 ئادارا 1975 ێ ل عیراقێ هاتینه ئهنجامدانو ئهو كار و كریارێن دئهڤی ماوهیدا هاتینه ئهنجامدان
تاريخ الحديث و المعاصر
